Op maandagochtend 9 augustus 2021 zaten wij er klaar voor: de live stream waarin het klimaatpanel van de VN, IPCC, een nieuw rapport zou presenteren over de huidige staat van de wereldwijde klimaatopwarming. Onze verwachtingen waren hooggespannen. Niet omdat we veel nieuws verwachtten te horen trouwens. Als je dagelijks met klimaat en energie bezig bent, de kranten altijd eerst scant op artikelen hierover, en je op social media een 'echo chamber' rond deze thema's hebt gecreëerd, ben je wel op de hoogte van de dramatische staat waarin het klimaat op aarde zich anno 2021 bevindt. En toch zetten wij ons schrap voor deze persconferentie. Op 23 juni dit jaar lekte er namelijk al een deel van het rapport uit, waarover The Guardian berichtte: "Klimaatwetenschappers maken zich steeds meer zorgen dat de mondiale opwarming kantelpunten in de natuurlijke systemen van de aarde zal veroorzaken, wat zal leiden tot wijdverbreide en mogelijk onherroepelijke rampen, tenzij dringend actie wordt ondernomen. De gevolgen zijn waarschijnlijk veel dichterbij dan de meeste mensen zich realiseren (...), en zullen het leven in de komende decennia fundamenteel veranderen, zelfs als de uitstoot van broeikasgassen onder controle wordt gebracht." Laat de woorden even op je inwerken: wijdverbreide en mogelijk onherroepelijke rampen, tenzij dringend actie wordt ondernomen en je begrijpt: hier is echt iets aan de hand.
bron: The Guardian - IPCC steps up warning on climate tipping points in leaked draft report, 26 juni 2021
In de afgelopen 30 jaar bracht het panel al vijf vergelijkbare rapporten uit, nu volgde de zesde publicatie. In het eerste IPCC-rapport dat in 1990 verscheen, konden de klimaatwetenschappers met zekerheid stellen dat de gemiddelde temperatuur op aarde steeg, maar er bestond toen nog onzekerheid over de rol van de mens daarin. Zes jaar later, in het tweede rapport, was het IPCC daar iets stelliger in maar nog steeds bleef het bij een voorzichtige conclusie rond waarneembare menselijke invloed op het wereldwijde klimaat. In de drie rapporten daarna werd dit steeds duidelijker en waarschijnlijker. In het rapport uit 2014 werd het zelfs ‘extreem waarschijnlijk’ genoemd (95 procent zeker) dat de huidige klimaatverandering door de mens wordt veroorzaakt. Inmiddels noemt het IPCC de rol van de mens ‘indisputable’, oftewel: onbetwistbaar.
bron: IPCC Press Conference, live stream op Youtube, 9 augustus 2021
Voor het zesde rapport analyseerden 234 wetenschappers van over de hele wereld samen duizenden recente onderzoeken en nieuwe wetenschappelijke artikelen over de waargenomen temperatuurstijging, de menselijke invloed en de rol van broeikasgassenuitstoot. Ook de gevolgen werden bestudeerd, zoals de toename van droogte- en hitteperioden, extreme neerslag, het smelten van de ijskappen, het stijgen van de zeespiegel, uitsterven van diersoorten en afname van biodiversiteit. En natuurlijk het meest beangstigende: de zogenaamde ‘tipping points’ oftewel kantelpunten in het klimaatsysteem, die leiden tot dat een domino-effect van desastreuze gevolgen. Bijvoorbeeld het smelten van permafrost, waardoor extra broeikasgassen vrij kunnen komen en de opwarming ook weer versnelt. Dit alles werkt toe naar verschillende toekomstscenario’s: als we de opwarming willen beperken tot een temperatuurstijging van A (dat deze stijgt staat dus, nogmaals, buiten kijf), dan zullen we de uitstoot van broeikasgassen moeten reduceren tot X. Doen we Y, dan leidt dat tot B, etc.
bron: RTL Nieuws, 9 augustus 2021
In 2015 brachten wetenschappers aan het licht hoe desastreus de impact zou zijn van meer dan 1,5°C temperatuurstijging. Eind jaren tachtig was de conclusie van Amerikaans onderzoek nog dat het klimaat nog maximaal 2°C zou mogen opwarmen voordat er echt grote veranderingen optreden. Die 2-gradengrens werd nog jaren gehanteerd als maximum. Maar in 2015 kwam men dus tot de conclusie dat temperatuurstijgingen van meer dan 2°C veel verstrekkendere gevolgen zou hebben. Tijdens de beroemde klimaattop van Parijs werd daarom afgesproken dat de opwarming van de aarde beperkt moest blijven tot ruim onder 2°C - bij voorkeur tot maximaal 1,5°C.
Terug naar 9 augustus 2021. Gewend aan de gelikte persconferenties die we het afgelopen jaar rond de coronapandemie zagen, hadden we iets meer verwacht dan dit beeld:
Toch werd na enkele slecht verstaanbare introducties al gauw duidelijk hoe slecht we ervoor staan met z'n allen:
Hoewel dit tijdens de ietwat knullige persconferentie nogal feitelijk werd gebracht, liegen deze cijfers er natuurlijk niet om: slaagt de mensheid erin haar CO₂-uitstoot terug te brengen tot netto nul in 2050 (wat betekent dat we over 28,5 jaar wereldwijd niet méér CO₂ uitstoten dan alle bossen op de wereld kunnen opnemen), dan kan de opwarming bij 1,5 graden tot stilstand gebracht worden. Het duurt dan nog wel zeker twintig tot dertig jaar voordat de temperaturen wereldwijd zijn gestabiliseerd, maar de temperatuur zou zelfs weer wat kunnen zakken tot 1,4 graden hoger. De weersextremen wereldwijd zullen blijven, vergelijkbaar met nu, en ook zal de zeespiegel een centimeter of 40 stijgen. Maar dit is dus wel het meest optimistische scenario, waar waanzinnig maatregelen voor nodig zijn. In scenario 2, waarin we er pas in slagen om ná 2050 de uitstoot echt terug te dringen, loopt de gemiddelde temperatuur op tot 1,8 graden aan het einde van de eeuw. Het derde scenario gaat uit van geen daling van de uitstoot tot halverwege deze eeuw. De temperatuur zou 2,7 graden stijgen. Daarna volgen nog 2 scenario's die leiden tot 3,6 graden respectievelijk 4,4 graden stijging wereldwijd tot 2100. Die toekomstscenario's zien er zo dramatisch uit dat ik er niet eens over kán nadenken. De wereld zou - voor velen - onleefbaar worden.
Op dit moment is de wereldtemperatuur al 1,2°C hoger dan aan het begin van de industriële revolutie. Zonder drastisch ingrijpen fietsen we de 1,5 graad zó voorbij met gigantische, onomkeerbare gevolgen. De hele wereld moet dus aan de bak, alles op alles zetten om zo snel mogelijk de uitstoot van broeikasgassen te minimaliseren. Doen we dat niet, dan is de aarde echt f*cked.
Kijk de IPCC persconferentie van 9 augustus 2021 op Youtube terug.
Relevant danwel interessant
- In het HUMAN- en VPRO-programma Argos dat op zaterdagmiddag 21 augustus op NPO Radio 1 werd uitgezonden, reageerden een viertal interessante mensen op de publicatie van het IPCC-rapport. De voorzitter van het voortgangsoverleg over het Klimaatakkoord: oud-minister en VVD-fractieleider Ed Nijpels was erbij, klimaatwetenschapper Heleen de Coninck, kunsthistorica Eva Rovers mede namens Extinction Rebellion en klimaatjournalist Jelmer Mommers van De Correspondent waren in de studio. Luister het terug op NPO Radio 1.